استرس را می توان به طور کلی به عنوان پاسخی به خواسته های بدن (معمولاً مضر) یا تغییرات در فرآیندهای هموستاتیک روانی فیزیولوژیکی تعریف کرد. محرکی که هموستاز را مختل می کند، یک عامل استرس زا نامیده می شود. عوامل استرس زا را می توان به چند دسته تقسیم کردجسمانی (گرما و سرما)، متابولیک (هیپوکسی، هیپوگلیسمی) و استرس های روانی. استرس منجر به تغییرات مختلفی در سیستم عصبی می شود و تأثیر پیچیده استرس روانی به پردازش شناختی توسط قشر مغز بستگی دارد. سیستم عصبی خودمختار به استرس‌های روانی بسیار حساس است واکنش‌پذیری آن با علائم جسمی، رفتاری و سلامت روانی همراه است. بنابراین سیستم عصبی خودمختار به عوامل استرس زا آزمایشگاهی، مانند استروپ و تست های محاسباتی ذهنی حساس است. استرس ذهنی بلافاصله و به طور کامل تعادل سمپاتیک/پاراسمپاتیک را تغییر می دهد و تاثیر آن به نوع گیرنده بستگی دارد. برای مثال، استرس فعال با ضربان قلب بالاتر مرتبط است که از طریق فعال شدن بتاآدرنرژیک و استرس غیرفعال باعث تغییرات در فشار خون عمدتاً از طریق فعال شدن آلفا آدرنرژیک می شود. یکی از نمونه‌های استرس‌زای فعال ذهنی آزمون برو نرو (آزمون عملکرد پیوسته) است که به عنوان یک تست عصب روانشناختی برای سنجش توجه و تکانشگری طراحی شده است . در ادامه ویژگی آزمون را شرح خواهیم داد.

در CPT سنتی Go/No-Go، به شرکت‌کنندگان آموزش داده می‌شود که به سرعت، معمولاً با فشار دادن دکمه، فقط به ارائه محرک‌های Go پاسخ دهند، و بازداری پاسخ با توانایی خودداری از پاسخ مناسب به محرک‌های No-Go سنجیده می‌شود. انواع مختلفی از محرک های Go/No-Go در مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است، به عنوان مثال چهره هایی با احساسات، دایره های رنگی و اشکال هندسی، هواپیماها (به عنوان محرک Go) و بمب ها (به عنوان یک محرک No-Go)، اعداد و همچنین به عنوان حروف یا شیوه های شنیداری آن. نمونه آزمون با استفاده از پارادایم Go/No-Go با محرک حروف، آزمون عملکرد پیوسته کانرز (CCPT) است. CCPT سنتی از سوژه می‌خواهد فقط پس از ارائه X کلید رایانه را فشار دهد و نسخه مدرن - CCPT-II نیاز دارد که سوژه بلافاصله بعد از هر حرف به جز X کلید رایانه را فشار دهد. تفاوت‌ها در پارادایم‌های Go/No-Go فقط در محرک ها بلکه در طرح های تکلیف سنتی تر، استفاده از یک فرمت ساده آزمون با یک محرک Go و یک محرک No-Go است. مثال طراحی پیچیده تر نسخه ای از تکلیف است که در آن X و Y به طور متناوب روی صفحه نمایش داده می شوند و یک تکرار دو حرفی وجود دارد که سیگنال No-Go است: اگر X ارائه شود، Y تبدیل به سیگنال Go می شود. و X سیگنال No-Go و بالعکس .

کارایی عملکرد به طور کلی بر حسب پاسخ صحیح، اشتباه، عدم پاسخ و زمان واکنش بیان می شود (جدول 1.). از منظر روانشناختی، خطاهای عدم پاسخ نشان دهنده علائم بی توجهی فرض می شود، در حالی که پاسخ خطا منعکس کننده تکانشگری است. اندازه‌گیری‌های RT رایانه‌ای، به‌عنوان یک شاخص ارزشمند عملکرد شناختی، توجه جدیدی را به خود جلب کرده‌اند، زیرا تشخیص اینکه تغییرپذیری زمان واکنش (RTV) ممکن است اطلاعات منحصر به فردی را منتقل کند. RTV به عنوان یک شاخص بالقوه مهم از ثبات/بی ثباتی سیستم عصبی یک فرد مورد بحث قرار گرفته است . چندین مطالعه از انحراف معیار (SDRT) برای کمی کردن RTV استفاده کرده‌اند. روش دیگر، RTV به عنوان یک ضریب تغییرات محاسبه می‌شود: SDTR / میانگین RT یا با تجزیه گاوسی سابق، که در آن τ میانگین زمان واکنش و انحراف استاندارد بخش نمایی توزیع را منعکس می‌کند. با این حال، معیارهای ایده آل RTV هنوز مشخص نیست.

جدول 1. پارامترهای ارزیابی استاندارد در Go/No-GO CPT

به نظر می رسد CPT در تشخیص افتراقی اختلالات روانی که در آن توانایی سرکوب اعمال نامناسب و ناخواسته مختل می شود، مفید باشد. قابل توجه ترین اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) است. کارالوناس و همکاران (2014) در متاآنالیز خود از چندین مطالعه دریافتند که RTV در بین افراد مبتلا به ADHD در مقایسه با گروه کنترل معمولی در حال توسعه افزایش یافته است. علاوه بر این، این پارامتر با معیارهای بی توجهی رفتاری همبستگی دارد و در مطالعه دیگر باید با بیش فعالی- تکانشگری همبستگی داشته باشد. با این حال، استفاده از CPT، به ویژه RTV به عنوان یک ابزار تشخیصی خاص، مشکوک و بدون پذیرش عمومی به عنوان یک "استاندارد طلایی" در آسیب شناسی روانی بیرونی باقی مانده است. به عنوان مثال، RTV بالاتر در سایر اختلالات روانی مانند اوتیسم، اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی با علائم روان پریشی مشاهده شده است.

آزمون برو نرو بر عملکردهای اجرایی متمرکز هستند که به توانایی برنامه ریزی و اجرای رفتار اشاره دارد. توانایی سرکوب محرک ها یا تکانه های نامربوط برای فرآیندهای تفکر عادی و در نهایت برای زندگی موفق ضروری است. کنترل بازدارنده رفتار، ترکیبی از توانایی های حرکتی، عاطفی، شناختی و اجتماعی، از نظر فیلوژنتیکی یکی از پیشرفته ترین عملکردهای خود کنترلی انسان است. شروع توانایی های بازدارنده نیز نقطه عطف مهمی در رشد شناختی است و به عنوان ویژگی لوب فرونتال در نظر گرفته می شود. مطالعات قبلی همبستگی های عصبی مهار پاسخ را بررسی کرده اند. به عنوان مثال، مطالعات ضایعه انسانی درگیری قشر فرونتال را با نواحی خاص‌تر قشر پیشانی، پیشانی تحتانی میانی و راست را نشان داد. مطالعات اخیر با استفاده از روش‌های تصویربرداری عصبی عینی، فعال شدن لوب فرونتال را در طول CPT Go/No-Go نشان داد. با این حال، محلی سازی در قشر فرونتال در مطالعات بسته به ویژگی تکلیف متفاوت است. به نظر می رسد که فرمت ساده آزمون برو/ نرو، بررسی بازداری پاسخ تحت شرایطی است که در آن سایر فرآیندهای شناختی/رفتاری به حداقل می رسد، در حالی که طرح های پیچیده تر از آزمون برو/نرو، به حافظه کوتاه مدت/کاری نیز نیاز دارند. مطالعات با استفاده از فرمت ساده تکلیف Go/No-Go، فعال سازی را در ناحیه حرکتی پیش تکمیلی (قبل از SMA) نواحی اکسیپیتال دو طرفه و پرکونوئوس نشان دادند، و مطالعات با استفاده از فرمت پیچیده CPT فعال شدن را در ناحیه پیش SMA، وسط سمت راست نشان دادند.

همانطور که در ابتدا ذکر شد، Go/No-Go CPT به عنوان یک استرس روانی منجر به پاسخ ANS می شود و تعادل سمپاتیک/پاراسمپاتیک را تغییر می دهد. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل پیچیده ANS در طول CPT کمتر انجام شده. تغییرات ضربان قلب - شاخص فعالیت پاراسمپاتیک عملکرد قلب به تأثیرات اتونوم بسیار حساس است. تغییرپذیری ضربان قلب (HRV)، یعنی مقدار نوسانات ضربان قلب حول میانگین ضربان قلب، بینشی در مورد کنترل خودکار قلب ارائه می‌کند و اطلاعات مهمی در مورد تعامل سمپاتیک و پاراسمپاتیک قلبی می‌دهد. برانگیختگی ذهنی که به دنبال تست استرس روانی آزمایشگاهی انجام می‌شود، یک تغییر مرکزی القا شده در تعادل ANS به سمت فعال‌سازی سمپاتیک مرتبط با ترک واگ ایجاد می‌کند. HRV به طور سنتی با روش‌های خطی - تحلیل دامنه زمان و فرکانس (طیفی) تعیین می‌شود - اطلاعاتی را در مورد میزان تغییرپذیری ضربان قلب و فرکانس‌ها ارائه می‌کند. تجزیه و تحلیل طیفی HRV اجازه می دهد تا نوسانات تنفسی همراه با فرکانس بالا را به عنوان شاخصی از عملکرد واگ قلب جدا کند. اخیراً، روش‌های غیرخطی اندازه‌گیری ویژگی‌های کیفی سری‌های زمانی قلبی، یعنی پیچیدگی، و سایر ویژگی‌های دینامیکی سیستم برای توصیف دقیق کنترل خودکار ضربان قلب مناسب‌تر نشان داده شده‌اند. علاوه بر این، مجموعه ای از مطالعات تصویربرداری عصبی شواهدی را ارائه کرده اند که نشان می دهد HRV با فعالیت قشر جلوی مغز مرتبط است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که HRV با عملکرد شناختی مرتبط است، که با یافته‌ها پشتیبانی می‌شود که افراد با HRV بالا تعداد پاسخ‌های صحیح به طور قابل‌توجهی بالاتری نسبت به افراد با HRV پایین در طول آزمون برو نرو داشتند. در مطالعه ما، ما HRV را در طول CPT Go/No-Go در ADHD به عنوان یک اختلال بیرونی و بیمار افسردگی به عنوان یک اختلال درونی ارزیابی کردیم. نوع پروتکل ما دو نوع محرک ارسال می‌کند، یک دایره سبز هدف و حرف قرمز رنگ غیر هدف. در آزمودنی کنترل، HRV در طول آزمایش کاهش یافت که نشان دهنده تغییر تعادل پویا ANS به فعالیت واگ و برانگیختگی سمپاتیک است (شکل 1). این نشان دهنده پاسخ فیزیولوژیکی انعطاف پذیری و سازگاری خودمختار است. از سوی دیگر، ما واکنش‌پذیری ضربان قلب متفاوتی را در اختلالات روانی در مقایسه با گروه کنترل پیدا کردیم که نشان‌دهنده تغییر بالقوه در انعطاف‌پذیری اتونوم قلب در ADHD و افسردگی (شکل 2 و 3) است. به نظر می رسد که HRV می تواند نشانگر پیش بینی کننده مهمی در تحقیقات روانی فیزیولوژیکی باشد، با این حال، این فرضیه برای تایید نیازمند مطالعات طولی است.

شکل 1 HRV در مرحله استراحت و در طول CPT در فرد سالم .

فعالیت الکترودرمال (EDA) به عنوان یک نشانگر غیر تهاجمی برانگیختگی سمپاتیک در پاسخ به استرس در تحقیقات روانی فیزیولوژیکی پذیرفته شده است. ارزش رسانایی پوست به مقدار عرق تولید شده توسط غدد عرق اکرین که توسط سیستم عصبی سمپاتیک تنظیم می شود بستگی دارد. هنگامی که مجرای عرق پر از عرق می شود، ناحیه رسانای بیشتری ایجاد می شود. داوسون و همکاران، 2007 در مطالعه خود، EDA را در پاسخ به CPT در همان بیمار ذکر شده در بالا ارزیابی کردند (شکل های 4،5،6). دامنه EDA (μS) در درصدی از فاز استراحت (5 دقیقه) و پاسخ CPT (5 دقیقه) ارزیابی شد. نتایج آزمایشی فردی ما کمترین واکنش EDA را در بیمار ADHD (23.73٪) در مقایسه با افسردگی (58.06٪) نشان. بنابراین، ما پیشنهاد می‌کنیم که پاسخ الکترودرمال به CPT می‌تواند نشانگر زیستی برای برون‌سازی/درونی کردن تفاوت‌های آسیب‌شناسی روانی باشد.

Go / No-Go CPT یک آزمون عصب روانشناختی هوشیاری و توجه پایدار است، اما ابزار تشخیصی استاندارد در اختلالات روانی نیست. ما پیشنهاد می‌کنیم که کاهش HRV و فعالیت الکترودرمال در پاسخ به CPT می‌تواند نشان‌دهنده تنظیم غیرطبیعی خودمختار مرتبط با خطر بالاتر پیامدهای نامطلوب برای سلامتی باشد. به نظر می‌رسد رویکرد پیچیده روان‌فیزیولوژیک می‌تواند در کاربرد بالینی برای تشخیص افتراقی اختلالات روانی مفید باشد. در این زمینه، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

Andrea Mestanikova, b Igor Ondrejka, a Michal Mestanik, b Igor Hrtanek, b Eva Snircova, a Ingrid Tonhajzerova, Department of Physiology, Jessenius Faculty of Medicine in Martin, Comenius University in Bratislava, Slovakia, Clinic of Psychiatry, Jessenius Faculty of Medicine in Martin, Comenius University in Bratislava, Slovakia, Go/NoGo continuous performance task in the psychophysiological research, Cognitive Remediation Journal Volume 4 – Issue 1/2015 ISSN 1805-7225